Lymfoedeem

Lymfoedeem
Oedeem is een andere benaming voor vochtophoping. Bij lymfoedeem is er sprake van een ophoping van lymfevocht en eiwitten onder de huid. De oorzaak van deze ophoping is stoornis of blokkade in het lymfestelsel. Lymfoedeem kan aangeboren zijn maar in de meeste gevallen ontstaat het door een beschadiging van het lymfestelsel. De beschadiging kan ontstaan zijn door een operatie of een behandeling van tumoren. Het lymfestelsel bestaat uit lymfevaten en -knopen (ook wel lymfeklieren genoemd) die een netwerk door het hele lichaam vormen. Het lymfestelsel heeft een belangrijke taak in ons reinigings- en afweersysteem.

Verschillende soorten lymfoedeem
We kunnen twee verschillende soorten lymfoedeem onderscheiden namelijk primaire lymfoedeem en secundair lymfoedeem.

Primair lymfoedeem
Bij primair lymfoedeem is er sprake van een aangeboren afwijking in het lymfesysteem.  Vanaf de geboorte kan er sprake zijn van te weinig, te smalle of te brede, of er een aandoening van de lymfeknopen. De meeste vormen van lymfoedeem zijn niet erfelijk, alhoewel er vaak wel een familiaire aanleg kan bestaan. In de eerste jaren wordt de zwelling vaak niet als zodanig herkend omdat deze dan nog wisselend aanwezig kan zijn. 
Toch kan er dan al wel sprake zijn van beginnend lymfoedeem waarbij een behandeling wenselijk is.  Pas later zal de zwelling permanent aanwezig blijven.

Secundair lymfoedeem
Secundair lymfoedeem ontstaat door invloed van buitenaf, die schade toebrengt aan het lymfesysteem. Dit kan door een infectie, operatie of ongeval. In veel gevallen in secundair lymfoedeem een gevolg van de behandeling van kanker. Lymfeknopen/lymfeklieren worden soms verwijderd bij een operatie of ze kunnen beschadigd raken door chemo- of bestralingstherapie.

Veel voorkomende oorzaken van schade aan het lymfatisch systeem:

> operatieve ingreep en/of bestraling
> Blessure en kneuzing
> infecties veroorzaakt door schimmels, parasieten, insectenbeten etc.
> ontstekingen van de huid (bijv. erysipelas/ wondroos)
> angio-oedeem allergische reactie

Na een operatieve ingreep (ten gevolge van kanker) zijn vaak belangrijke grote kliergroepen verwijderd of beschadigd bv.in de oksel of in de liesregio. Je kunt hierbij denken aan ingrepen bij borstkanker, maar ook na een gynaecologische ingreep of in het hoofd-hals gebied of een melanoom. Ook kunnen er beschadigingen of littekens ontstaan door bestraling of door het nemen van een lymfklierbiopt.
Soms zien we ook dat er lymfoedeem op kan treden door afklemming van de lymfeafvoer door ingroei van een tumor of door uitzaaiingen.
Ook in andere lichaamsdelen dan een arm of been kan lymfoedeem ontstaan.  Je kunt dan denken aan het hoofd-hals gebied met inbegrip van het gezicht en om de romp/buik, inclusief de genitaliën.

Klachten 
Beginnend lymfoedeem geeft vaak een zwaar en moe gevoel in arm of been, waarbij soms ook tintelingen kunnen voorkomen. Daarnaast zien we:

> zwelling, 
> pijn, 
> beperkingen in de beweging,
> beperkingen in het dagelijks functioneren, 
> huidafwijkingen en 
> infecties.

Bij al klachten is het van belang dat u wel actie onderneemt om verder toename en mogelijk schade te voorkomen.

De vier stadia van lymfoedeem
Lymfoedeem kunnen we onderverdelen in 4 verschillende stadia.

> Stadium 0 – niet-herkende beschadiging van de lymfevaten: Er is een beschadiging van de lymfevaten voorhanden hetgeen nog niet herkend werd.

> Stadium 1 – reversibel stadium: De zwelling verschijnt na lichamelijke inspanning of op het einde van de dag. Ze is zacht en men kan er gemakkelijk een putje induwen (pitting). Het oedeem verdwijnt tijdens de nacht of na enkele dagen bedrust.

> Stadium 2 – spontaan irreversibel stadium: Ook na langere bedrust verdwijnt het oedeem niet meer. De zwelling kan wel door een deskundige behandeling verholpen worden. In dit stadium is de vatbaarheid voor infecties sterk verhoogd.

> Stadium 3 – irreversibel stadium: Het oedeem is irreversibel, d.w.z. dat de zwelling nauwelijks weggaat. In dit stadium komen nog complicaties zoals eczemen, erysipelas (= wondroos) en zogeheten lymfefistels bij het ziektebeeld erbij. In dit stadium kan de zogeheten “elefantiasis” optreden. De lymfevaten kunnen nog voldoende lymfevocht transporteren en er zijn nog geen zwellingen zichtbaar.